Πώς προετοιμαζόμαστε για τον θηλασμό στην εγκυμοσύνη;

Ο θηλασμός είναι μια φυσιολογική διαδικασία του ανθρώπινου σώματος, όπως και ο τοκετός που η φύση μας προετοιμάζει όλη μας τη ζωή, αλλά κυρίως τους 9 μήνες εγκυμοσύνης. Δυστυχώς τις τελευταίες δεκαετίες έχουμε απομακρυνθεί πολύ από το δρόμο της φύσης και οι μέλλουσες μητέρες αλλά και οι πατέρες δεν έχουν εικόνες θηλασμού στο περιβάλλον τους. Αυτή η έλλειψη εικόνων, αντιλήψεων, γνώσεων, πληροφοριών, εκπαίδευσης και υποστήριξης στον θηλασμό οδηγεί συχνά στην αργοπορημένη έναρξη, χωρίς να υπάρχουν ιατρικού λόγοι, τη μικρή διάρκεια και την μη αποκλειστικότητα του μητρικού θηλασμού στον ανεπτυγμένο κόσμο. Θεωρώ επομένως πολύ σημαντική την προγεννητική προετοιμασία των μελλοντικών γονέων στον θηλασμό, δηλαδή την προετοιμασία μητέρων και πατέρων στη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Η προγεννητική προετοιμασία γίνεται κυρίως από μαίες και περιλαμβάνει:

• Την ενημέρωση μητέρων και πατέρων στον μητρικό θηλασμό
• Την εκπαίδευσή τους σε αυτόν
• Την υποστήριξή τους
• Τη φροντίδα των μητέρων σε σχέση με τον θηλασμό στη διάρκεια
  της εγκυμοσύνης.Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) και η UNICEF γνωρίζοντας τη σημασία της προγεννητικής ενημέρωσης για τον μητρικό θηλασμό ενσωμάτωσαν στα Δέκα Βήματα για τον Επιτυχή Θηλασμό το Βήμα 3: «Ενημέρωση όλων των εγκύων για τα πλεονεκτήματα του θηλασμού». Κατά την προγεννητική ενημέρωση οι έγκυες γυναίκες αλλά και οι πατέρες πληροφορούνται για:
• Τη σημασία του θηλασμού
• Τα πλεονεκτήματά του για το παιδί, τη μητέρα και την οικογένεια
• Τους κινδύνους που σχετίζονται με τον μη θηλασμό
• Τις βασικές αρχές του θηλασμού
• Τη σημασία της επαφής δέρμα με δέρμα μητέρας-μωρού αμέσως μετά τη γέννηση χωρίς διακοπές για τουλάχιστον μία ώρα μετά τον τοκετό
• Τη σημασία του 1 ου θηλασμού μέσα σε αυτή την πρώτη ώρα
• Τη σπουδαιότητα της 24ωρης συνδιαμονής μητέρας μωρού
  (rooming-in)
• Τη σημασία σίτισης κατ’ απαίτηση του μωρού
• Τις ενδείξεις πως το μωρό παίρνει αρκετή ποσότητα γάλακτος
• Την αρνητική επίδραση της χρήσης τεχνητών θηλών και πιπίλας στον
  θηλασμό
• Τη σπουδαιότητα του αποκλειστικού θηλασμού τους πρώτους 6
  μήνες
• Τη σημασία της συνέχισης του θηλασμού μετά τους 6 μήνες με την
  ταυτόχρονη εισαγωγή κατάλληλων στερεών τροφών.Σε αυτή την προγεννητική προετοιμασία για τον θηλασμό παίζει πολύ σημαντικό ρόλο και η ενημέρωση σχετικά με τις επιλογές που αφορούν στον τοκετό, καθώς έρευνες έχουν δείξει πως ο τρόπος και οι συνθήκες τοκετού επιδρούν στο αν και για πόσο χρονικό διάστημα θα θηλάσει η μητέρα. Στα προγεννητικά λοιπόν μαθήματα ενημερώνονται ακόμα οι γονείς για:
• Τον φυσιολογικό τοκετό
• Τις φυσικές μεθόδους ανακούφισης στη διάρκειά του
• Τη δυνατότητα χρήσης οποιασδήποτε στάσης και θέσης επιθυμεί η μητέρα κατά τη διάρκεια του τοκετού
• Τη δυνατότητα παρουσίας του πατέρα ή οποιαδήποτε άλλου προσώπου κάνει τη μητέρα να αισθάνεται ασφαλής.Ενημερώνονται επίσης για:
• Την επίδραση της επισκληριδίου και διαφόρων άλλων μορφών αναισθησίας στην έναρξη του θηλασμού
• Την επίπτωση που μπορεί να έχει η καισαρική τομή στον θηλασμό
• Πως μπορούμε να δράσουμε για να μειώσουμε τις αρνητικές επιδράσεις
• Τα μέσα που χρησιμοποιούνται για την προγεννητική ενημέρωση είναι έντυπο και οπτικοακουστικό υλικό όπως φυλλάδια, βιβλιάρια, βιβλία, ομιλίες, διαφάνειες, βίντεο, ταινίες και ντοκυμαντέρ.Κατά την προγεννητική εκπαίδευση οι γονείς αποκτούν βασικές γνώσεις
  διαχείρισης θηλασμού, όπως:
• Η τοποθέτηση του νεογέννητου και οι διαφορετικές στάσεις θηλασμού
• Η σωστή σύλληψη της θηλής
• Η αποτελεσματική κατάποση του μωρού
• Τα σημεία πείνας του
• Η συχνότητα των γευμάτων
• Η διατήρηση και η αύξηση της παραγωγής μητρικού γάλακτος
• Η άμελξη του στήθους με το χέρι
• Η άντληση με θήλαστρο.Οι γονείς εκπαιδεύονται επίσης στην αντιμετώπιση κοινών προβλημάτων και
  δυσκολιών του θηλασμού, όπως:
• Ο τραυματισμός των θηλών
• Η υπερφόρτωση του στήθους
• Η απόφραξη γαλακτοφόρων πόρων
• Η μαστίτιδα
• Η επιστροφή στην εργασία
• Η απεργία θηλασμού
• Ο αποθηλασμόςΣτην προγεννητική εκπαίδευση χρησιμοποιούνται διαφορετικά μέσα, όπως προπλάσματα, κάρτες, φωτογραφίες, κούκλες, πάζλ, βοηθήματα θηλασμού και διαφορετικοί τρόποι όπως ένας-προς-έναν ή ομαδική διδασκαλία, ατομική ή ομαδική συμβουλευτική, επίδειξη τεχνικών θηλασμού και hands-on τεχνική. Μια δομημένη προγεννητική εκπαίδευση που λαμβάνει υπ’ όψιν όλους τους μαθησιακούς τρόπους και συνδυάζει την ενημέρωση με τη βιωματική και συμπεριφορική μάθηση έχει αποδειχτεί πως βελτιώνει τα ποσοστά έναρξης, διάρκειας και αποκλειστικότητας του μητρικού θηλασμού.Η προγεννητική προετοιμασία του θηλασμού εκτός από την ενημέρωση, την εκπαίδευση και την υποστήριξη των μητέρων και των οικογενειών τους περιλαμβάνει και τη φροντίδα των μητέρων. Η φροντίδα παρέχεται στη διάρκεια προγεννητικών επισκέψεων των μητέρων κατά τις οποίες λαμβάνεται ένα αναλυτικό ιατρικό ιστορικό, καθώς γνωρίζουμε πως ορισμένες παθήσεις όπως οι διαταραχές του θυρεοειδή αδένα, ο σακχαρώδης διαβήτης, οι πολυκυστικές ωοθήκες, η παχυσαρκία μπορούν να επηρεάσουν την παραγωγή γάλακτος.Το ίδιο συμβαίνει και με ορισμένες επεμβάσεις στήθους, όπως η μείωση στήθους, επεμβάσεις που έχει αφαιρεθεί τμήμα του μαστικού αδένα ή επεμβάσεις αύξησης στήθους που έχει γίνει τομή στην θηλαία άλω. Επίσης, σημαντική είναι η λήψη ενός πλήρους ιστορικού θηλασμού, εάν υπάρχουν μεγαλύτερα παιδιά προκειμένου να μάθουμε τη διάρκεια και αποκλειστικότητα του θηλασμού, τυχόν δυσκολίες που αντιμετώπισε η μητέρα και τους λόγους απογαλακτισμού. Με γυναίκες που δεν θήλασαν τα μεγαλύτερα παιδιά τους συζητούνται οι λόγοι που τις οδήγησαν σε αυτή τους την απόφαση, τυχόν προτερήματα ή μειονεκτήματα που εντόπισαν κατά τη χορήγηση υποκατάστατου μητρικού γάλακτος.Επιπλέον, στις προγεννητικές επισκέψεις θα γίνει επισκόπιση των μαστών και των θηλών. Οι τυχόν χειρουργικές επεμβάσεις στον μαστό, αλλά και η ανώμαλη ανάπτυξή τους – υποπλασία μαστών – μπορεί να παίξουν σημαντικό ρόλο στην επιτυχή εγκατάσταση του θηλασμού. Το σχήμα των θηλών επίσης, επίπεδες ή εισέχουσες θηλές, μπορεί να επηρεάσει την έναρξη, τη διάρκεια και την αποκλειστικότητα του μητρικού θηλασμού. Στην προγεννητική φροντίδα λαμβάνουμε υπ’όψιν την κουλτούρα και το πολιτιστικό πλαίσιο των γυναικών, των οικογενειών και των κοινοτήτων τους.Η γνώση της δομής μιας οικογένειας, των πεποιθήσεων και της κουλτούρας αυτής βοηθάει στην κατάλληλη εκπαίδευση και υποστήριξη των γυναικών και των οικογενειών τους. Η προγεννητική υποστήριξη των μητέρων και των οικογενειών τους είναι εξίσου σημαντική για την προετοιμασία του θηλασμού. Έρευνες έχουν δείξει πως γυναίκες που κατά την προγεννητική φροντίδα ενθαρρύνθηκαν ή συζήτησαν περισσότερο από 4 φορές για τον μητρικό θηλασμό, θήλασαν ή ήταν πιο πιθανό να θηλάσουν. Επιπλέον, η συνεχιζόμενη εκπαίδευση και υποστήριξη των γυναικών καθ’ όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της γαλουχίας βελτιώνουν τα ποσοστά θηλασμού μιας κοινότητας.

  Κλείνοντας θα ήθελα να τονίσω πως όσο περισσότερους τρόπους και μέσα προετοιμασίας για τον θηλασμό χρησιμοποιούμε προγεννητικά, τόσο γρηγορότερη η έναρξη του θηλασμού, τόσο μεγαλύτερη η διάρκειά του και η αποκλειστικότητά του.

ΠΗΓΕΣ

• Brodribb W. (ed) (2019) Breastfeeding Management in Australia, 5 th Edition, Australian Breastfeeding Association, Melbourne
• Dhandapany G., Bethou A., Arunagirinathan A., Ananthakrishnan S. (2008) Antenatal counseling on breastfeeding – is it adequate? A descriptive study from Pondicherry, India, International Breastfeeding Journal, 3:5
• Lumbiganon P., Martis R., Laopaiboon M., Festin M.R., Ho J.J., Hakimi M. (2011) Antenatal breastfeeding education for increasing breastfeeding duration, Cochrane Database Syst Rev., (11): CD006425
• Mattar C.N., Chong Y.S., Chan Y.S., Chew A., Tan P., Chan Y.H., Rauff M.H.J. (2007) Simple Antenatal Preparation to Improve Breastfeeding Practice – A Randomized Controlled Trial, Obstetrics & Gynecology, 109(1):73-80
• Su L.L., Chan Y.H., Chan Y.S., Fok D., Tun K.T., Ng F.S.P., Rauff M. (2007) Antenatal education and postnatal support strategies for improving rates of exclusive breast feeding: randomized controlled trial, BMJ.392793656343.55
• Wilson-ClayB., Hoover K. (2017) The Breastfeeding Atlas, 6 th Edition, Texas, LactNews Press.
• Αντωνιάδου-Κουμάτου Ι., Σοφιανού Α. (2015) Μητρικός Θηλασμός – Οδηγός για Επαγγελματίες Υγείας, Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού, Αλκυόνη: Εθνική Πρωτοβουλία Προαγωγής Μητρικού Θηλασμού.